05 Pijler 2: Woningen en gebouwen

Doelstelling(en):

In het Programma duurzaamheid gemeente Tynaarlo 2020-2030 zijn onderstaande doelstellingen geformuleerd voor deze pijler. 

• In 2030 is aantoonbaar CO₂-reductie  bij woningen en gebouwen gerealiseerd door de inzet van de gemeente op het stimuleren van energiebesparing en verduurzaming.
• In 2030 voldoet het commercieel en maatschappelijk vastgoed in de gemeente Tynaarlo aan de landelijke energieprestatiedoelen.

% aardgasvrije woningen en dorpen/wijken

• In 2022 werd 2,0% van de woningen in de gemeente Tynaarlo verwarmd zonder gasverbruik. Dit komt neer op circa 370 woningen.
• Er zijn nog geen dorpen/wijken die volledig aardgasvrij zijn.
• Figuur 12 toont de ontwikkeling van het percentage aardgasvrije woningen en wijken in de gemeente Tynaarlo. 

Landelijke energieprestatiedoelen: label C verplichting kantoren 

• Kantoorgebouwen groter dan 100 m2 moeten vanaf 2023 volgens de wet energielabel C of hoger hebben. De verplichting geldt niet als de gebruiksoppervlakte van kantoorfuncties minder dan de helft is van de totale gebruiksoppervlakte van een gebouw.
• Uit getallen van RVO blijkt dat er 90 gebouwen in de gemeente moeten voldoen aan deze verplichting. In 2023 hadden 42 kantoren een vastgesteld energielabel C of hoger. Negen kantoren voldoen in ieder geval nog niet aan de wet met een energielabel D of lager. Van een groot deel van de kantoren in de gemeente (39) is het energielabel nog niet bekend.
• Figuur 13 toont de labelverdeling van kantoren van 2018 t/m 2023. 

Landelijke energieprestatiedoelen: Activiteitenbesluit milieubeheer

• Bedrijven en instellingen die per jaar meer dan 50.000 kWh elektriciteit en/of 25.000 m³ aardgas verbruiken, zijn op grond van het Activiteitenbesluit milieubeheer verplicht om energiebesparende maatregelen te nemen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder. Dit is de energiebesparingsplicht.
• Per 1 juli 2019 is er ook de informatieplicht energiebesparing. Dit betekent dat bedrijven en instellingen die vallen onder de energiebesparingsplicht zelf moeten rapporteren welke energiebesparende maatregelen zij hebben uitgevoerd.
• Uit cijfers van de RUD Drenthe blijkt dat circa 90 bedrijven in de gemeente Tynaarlo moeten voldoen aan de energiebesparingsplicht. De schatting van de RUD Drenthe is dat circa 30 bedrijven nog niet aan de informatieplicht hebben voldaan. Daar komen afhankelijk van hun verbruik nog een 24 tal type C bedrijven bij door een wijziging in de wetgeving. Na 1 juli 2023 vallen type C bedrijven ook onder de algemene regels met betrekking tot het onderdeel energie. Tot nu toe zijn 22 bedrijven van de 90 bezocht. Er zijn op dit moment geen last onder dwangsom trajecten uitgezet.

Aardgasverbruik gebouwde omgeving

• Het aardgasverbruik in de gebouwde omgeving heeft in 2021 een aandeel van 39% in het totale energiegebruik van de gemeente Tynaarlo. In 2021 bedroeg het aardgasverbruik 32 miljoen m3. Voor de commerciële dienstverlening is het aardgasverbruik in 2022 nog niet bekend, waardoor het totale aardgasverbruik ook nog niet bekend is voor dit jaar.  
• In de periode 2010 t/m 2021 is het aardgasgebruik in de gebouwde omgeving met 9 miljoen m3 gedaald. Dit komt neer op een afname van 22%. 
• In de publieke dienstverlening is het aardgasverbruik in 2022 met 51% afgenomen sinds 2010 en in de commerciële dienstverlening met 30% (2021). Het aardgasgebruik in woningen is gedaald met 26% (2022).
• Figuur 14 toont de ontwikkeling van het aardgasverbruik in de gebouwde omgeving in de gemeente Tynaarlo.

• Transitievisie Warmte: In het Klimaatakkoord is afgesproken dat gemeenten een Transitievisie Warmte opstellen. De Transitievisie Warmte is een plan voor de overstap van aardgas naar duurzame warmte. In 2021 en 2022 is samengewerkt met belanghebbenden, inwoners en een klankbordgroep om deze visie op te stellen en de visie is in juni 2022 door de raad vastgesteld. In de eerste Transitievisie Warmte staat vooral energiebesparing centraal, met isoleren als eerste belangrijke stap. De focus voor de komende jaren ligt vooral op het helder informeren en begeleiden van inwoners om in actie te komen. De gemeente Tynaarlo wil ook aansluiten bij de inzet van lokale initiatieven (de lokale kracht), die gericht is op energiebesparing en verduurzaming. Voor 2030 zijn geen wijken aangewezen om van het aardgas af te gaan, omdat het op wijkniveau nog niet realistisch, haalbaar en betaalbaar is voor vele inwoners. In 2025 wordt voorgesorteerd op een eerste herijking van de Transitievisie Warmte, het zogenaamde warmteprogramma. Het warmteprogramma is de opvolger van de Transitie Warmte (TVW).
•  Maatregel 29: In 2023 is de gemeente Tynaarlo betrokken geraakt bij de uitwerking van Maatregel 29 uit de kabinetsreactie ‘Nij Begun’ op het rapport “Groningers boven gas”.  Maatregel 29 betreft een isolatieaanpak en het doel is om zoveel mogelijk woningen te isoleren vóór 2035, in alle gemeenten in de provincie Groningen en de Noord-Drentse gemeenten Aa en Hunze, Noordenveld en Tynaarlo. De uitwerking van maatregel 29 vindt in afstemming met de 13 gemeenten, provincie Groningen en het Rijk plaats. In de loop van 2025 kunnen inwoners de isolatiesubsidie aanvragen.
•  Uitvoeringsplan de Fledders: In 2024 is gestart met het opstellen van een (wijk)uitvoeringsplan voor de Fledders. We onderzoeken op welke wijze de Fledders stappen kan zetten naar een energiezuinige wijk en willen met het uitvoeringsplan inzicht en informatie geven aan bewoners en gebouweigenaren welke maatregelen genomen moeten worden om dit ook te bereiken. Bewoners worden betrokken bij het opstellen van het plan en ook Buurtteam De Fledders draagt hieraan bij. In het najaar van 2024 en 2025 vinden er diverse activiteiten plaats in de wijk en het plan is om het uitvoeringsplan in 2025 te laten vaststellen door het college en mogelijk ook de raad.
•  Drents Energieloket: De gemeente Tynaarlo helpt inwoners en organisaties om stappen te zetten naar verduurzaming van hun woning. Daarvoor wordt in Drenthe door de gemeenten en provincie onder meer samengewerkt binnen het Drents Energieloket. Daar kunnen inwoners terecht voor onafhankelijk advies over maatregelen en financiering. Vanwege de groeiende vraag naar de dienstverlening van het loket, vindt een doorontwikkeling van het loket plaats. Dat houdt o.a. in dat het aantal adviseurs zal toenemen en de communicatiekracht van het loket zal worden vergroot.
•  Ondersteunen bewonersinitiatieven (lokale kracht): Er zijn verschillende bewonersinitiatieven actief in de gemeente Tynaarlo die zich richten op energiebesparing en verduurzaming. Zij voeren diverse activiteiten uit, voor en door (buurt)bewoners. Via de initiatieven kunnen inwoners een aanvraag doen voor een warmtescan van de woning of een bezoek van een energiecoach. In de gemeente Tynaarlo zijn meer dan 30 vrijwillige coaches en warmtescanners actief. initiatieven zijn o.a. Energiecoöperatie Drentse Aa (ECDA), Buurtteam Energie Zuidlaren, Buurtteam de Fledders (Vries) en Energiek Eelde-Paterswolde. Ook in Midlaren en Zeegse zijn inwoners actief. Vanuit de gemeente zijn twee subsidieregelingen voor bewonersinitiatieven beschikbaar om de lokale kracht te stimuleren: de regeling ondersteuning bewonersinitiatieven duurzaamheid en de regeling lokale energie-initiatieven.
•  Aanpak energiearmoede: De gemeente heeft via een specifieke uitkering van het Rijk budget ontvangen voor het opzetten en uitvoeren van een aanpak tegen energiearmoede. Daarmee is eind 2022 een wijkgerichte aanpak opgezet, waarbij vrijwilligers van Energiecoöperatie Drentse Aa bij huishoudens op bezoek gaan voor energiecoach-gesprekken. De energiecoach neemt gratis energiebesparende producten mee en kan deze meteen installeren en/of aanbrengen. Eventueel samen met een energieklusser. Ook Buurtteam Energie Zuidlaren betrekt huishoudens met energiearmoede in hun aanpak. Tevens is in 2024 een gemeentelijke isolatiesubsidie beschikbaar gekomen. Woningeigenaren die een inkomen hebben tot 130% van het sociaal minimum komen in aanmerking voor subsidie voor het aanbrengen van spouwmuur- en vloerisolatie. Daarnaast wordt er samengewerkt in het project Fixteam Drenthe, waarbij mobiele klusteams de wijken en dorpen intrekken om bij mensen thuis energiebesparende maatregelen aan te brengen. In het najaar van 2024 wordt een nieuwe impuls aan deze energiearmoede activiteiten gegeven en deze lopen door in 2025.
•  Flexteam warmte: Regionaal in Drenthe is een Flexteam Warmte Drenthe opgezet dat als uitvoerend ondersteuningsteam met gemeenten en voor de inwoners in de wijken, dorpen en buurten aan de slag kan gaan met uitvoeringsplannen en projecten. Dit team is in het leven geroepen door de Drentse gemeenten, de provincie Drenthe en de Vereniging Drentse Gemeenten. Het Flexteam is in de gemeente Tynaarlo o.a. betrokken bij het opstellen van het uitvoeringsplan voor de Fledders.
•  Meerjaren duurzaamheidsplanning gemeentelijke gebouwen: De uitvoering van de Meerjaren duurzaamheidsplanning voor gebouwen in gemeentelijk eigendom en waarvan langjarige exploitatie wordt verwacht, is in volle gang. Dit meerjarenplan is vastgesteld in 2020 en de middelen zijn beschikbaar gesteld. In 2023 is het vervangen van oude lichtbronnen door LED in de gebouwen nagenoeg afgerond, op de MFA’s na. Voor de MFA’s wordt het aanbrengen van  LED lichtbronnen en het plaatsen van de vergunningvrije zonnepanelen eind 2024 gestart en loopt door in 2025. Voor MFA Borchkwartier en het gemeentehuis wacht het aanbrengen van zonnepanelen totdat de vervanging  van de dakbedekking en het mogelijk aanbrengen van een groendak gereed is. De gestelde ambitie van energieneutrale en aardgasloze gebouwen is vanwege netcongestie niet in één keer te halen. Oplossingen voor netcongestie, zoals een gebouwbatterij, worden verder uitgewerkt.
• Energieneutrale bedrijventerreinen: Bedrijventerrein De Punt heeft in maart 2023 een eigen ondernemersvereniging opgericht. Dit is een gevolg geweest van deelname van het bedrijventerrein aan het pilotproject 'energieneutrale bedrijventerreinen 2035' van provincie Drenthe. De Punt was één van de vier pilotlocaties in de provincie Drenthe. De oprichting van Ondernemersvereniging De Punt gaat helpen bij het toekomstbestendig en energieneutraal maken van het bedrijventerrein. Er wordt nog uitgewerkt met welke projecten de ondernemers gezamenlijk aan de slag kunnen gaan om concrete verduurzamingsstappen te zetten. Verschillende opgaven zoals inbreiding, verduurzaming en klimaatadaptatie etc., vragen eerst om een adviesonderzoek bij de verschillende bedrijventerreinen in Tynaarlo. Deze wordt in het najaar van 2024 uitgezet. Daarna kan de ondersteuning voor verduurzaming van Eelde de Punt en andere bedrijventerreinen worden bepaald. Hierbij kan mogelijk gebruik worden gemaakt van een specifieke uitkering voor het versterken van het organiserend vermogen en verduurzamen van bedrijventerreinen. Deze middelen zijn door de Provincie Drenthe vanuit het ministerie van BZK ontvangen.
•  Soortenmanagementplan: Bij het isoleren van daken of gevels kunnen onbedoeld beschermde diersoorten, zoals vleermuizen, zwaluwen of huismussen worden verstoord en hun onderkomens worden vernietigd. Dit is in strijd met de Omgevingswet (eerder bekend als de Wet natuurbescherming). De meest robuuste oplossing om de isolatieopgave en natuurbescherming te combineren betreft een vergunning op basis van gebiedsgerichte SMP’s (soortenmanagementplan). Door gebruik te maken van deze gebiedsbrede vergunning is het o.a. voor onze inwoners eenvoudiger om isolatie aan te brengen omdat er niet meer voor elke woning een ecologisch onderzoek nodig is. Een aanbesteding voor het opstellen van een Soortenmanagementplan wordt voorbereid, ten behoeve van de gemeente brede vergunning. Daarbij wordt ook gebruik gemaakt van de mogelijkheden die het pre-SMP biedt. De pre-SMP methodiek houdt in dat gedurende de ontwikkeltijd om tot een SMP te komen, de gemeente onder bepaalde voorwaarden al gebruik mag maken van een tijdelijke vergunning.  Op basis van deze tijdelijke vergunning mag gedurende het pre-SMP maximaal tot 30% van het particuliere woningbestand per CBS-buurt geïsoleerd worden, en dient vooruitlopend op het feitelijke SMP al een compensatieplan opgesteld te worden en compensatiemaatregelen (kraamverblijfplaatsen voor vleermuizen) gerealiseerd te worden. De gemeente Tynaarlo heeft een ecologische adviesbureau opdracht gegeven voor het opstellen van een compensatieplan en zoekt samen met dit adviesbureau en in overleg met de Provincie Drenthe naar locaties waar kraamvoorzieningen kunnen worden gerealiseerd. Wanneer het compensatieplan gereed is, de compensatiemaatregelen gerealiseerd zijn en de aanbesteding voor het opstellen van het SMP is gedaan, kan de tijdelijke vergunning onder de pre-SMP-systematiek aangevraagd worden bij de Provincie Drenthe.