05 Pijler 2: Woningen en gebouwen

Doelstelling(en):

In het Programma duurzaamheid gemeente Tynaarlo 2020-2030 zijn onderstaande doelstellingen geformuleerd voor deze pijler. 

• In 2030 is aantoonbaar CO₂-reductie  bij woningen en gebouwen gerealiseerd door de inzet van de gemeente op het stimuleren van energiebesparing en verduurzaming.
• In 2030 voldoet het commercieel en maatschappelijk vastgoed in de gemeente Tynaarlo aan de landelijke energieprestatiedoelen.

CO₂-uitstoot gebouwde omgeving

• In 2023 bedroeg de CO₂-uitstoot van de gebouwde omgeving 58,2 kton. Dit is een verlaging van 11 kton (-16%) ten opzichte van 2022. Sinds 2010 is de uitstoot van de gebouwde omgeving bijna gehalveerd (-49%). Er kan niet worden aangetoond welk deel van deze reductie het gevolg is van inzet van de gemeente. 

% aardgasvrije woningen en dorpen/wijken

• In 2024 werd 4,4% van de woningen in de gemeente Tynaarlo verwarmd zonder gasverbruik. Dit komt neer op circa 660 woningen.
• Er zijn nog geen dorpen/wijken die volledig aardgasvrij zijn.
• Figuur 12 toont de ontwikkeling van het percentage aardgasvrije woningen en wijken in de gemeente Tynaarlo. 

Aardgasverbruik gebouwde omgeving

• Het aardgasverbruik in de gebouwde omgeving heeft in 2023 een aandeel van 33% in het totale energiegebruik van de gemeente Tynaarlo. In 2024 bedroeg het aardgasverbruik in de gebouwde omgeving 23 miljoen m³. Het totale aardgasverbruik voor 2024 is nog niet bekend. 
• In de periode 2010 t/m 2024 is het aardgasgebruik in de gebouwde omgeving met 18 miljoen m³ gedaald. Dit komt neer op een afname van 44%. 
• In de publieke dienstverlening is het aardgasverbruik in 2024 met 58% afgenomen sinds 2010 en in de commerciële dienstverlening met 55%. Het aardgasgebruik in woningen is gedaald met 39%.
• Figuur 13 toont de ontwikkeling van het aardgasverbruik in de gebouwde omgeving in de gemeente Tynaarlo.

Landelijke energieprestatiedoelen: label C verplichting kantoren 

• Kantoorgebouwen groter dan 100 m2 moeten vanaf 2023 volgens de wet energielabel C of hoger hebben. De verplichting geldt niet als de gebruiksoppervlakte van kantoorfuncties minder dan de helft is van de totale gebruiksoppervlakte van een gebouw.
• Uit getallen van Omgevingsdienst Drenthe blijkt dat er van de circa 90 kantoorgebouwen 55 gebouwen in de gemeente moeten voldoen aan deze verplichting. De omgevingsdienst heeft alle 55 gebouwen gecontroleerd, hiervan voldeden in ieder geval 53 aan de verplichting. Voor 2 gebouwen is de controle nog niet afgerond. 

Landelijke energieprestatiedoelen: Activiteitenbesluit milieubeheer

• Bedrijven en instellingen die per jaar meer dan 50.000 kWh elektriciteit en/of 25.000 m³ aardgas verbruiken, zijn op grond van het Activiteitenbesluit milieubeheer verplicht om energiebesparende maatregelen te nemen met een terugverdientijd van 5 jaar of minder. Dit is de energiebesparingsplicht.
• Per 1 juli 2019 is er ook de informatieplicht energiebesparing. Dit betekent dat bedrijven en instellingen die vallen onder de energiebesparingsplicht zelf moeten rapporteren (elke 4 jaar bij RVO) welke energiebesparende maatregelen zij hebben uitgevoerd.
• De Omgevingsdienst Drenthe heeft geen zicht op hoeveel bedrijven in de gemeente Tynaarlo moeten voldoen aan de energiebesparingsplicht. Wel hebben zij zicht op hoeveel bedrijven rapportages, EML's genaamd, hebben ingediend. Sinds de start van de meest recente indieningsronde (juni 2023) zijn er 81 EML's ingediend. Van deze 81 bedrijven zijn er 50 gecontroleerd door de omgevingsdienst. 

• Transitievisie Warmte: De uitvoering van de warmtetransitie vindt plaats volgens de in 2022 vastgestelde Transitievisie Warmte. Vooral energiebesparing staat centraal, met isoleren als eerste belangrijke stap. De focus voor de komende jaren ligt vooral op het helder informeren en begeleiden van inwoners om in actie te komen. We sluiten daarbij aan bij de inzet van lokale initiatieven (de lokale kracht), die gericht is op energiebesparing en verduurzaming. In 2025 wordt naast de uitvoering voorgesorteerd op een eerste herijking van de Transitievisie Warmte, het zogeheten warmteprogramma. Het warmteprogramma is de opvolger van de Transitievisie Warmte (TVW) en is een verplicht programma onder de Omgevingswet. De deadline voor het warmteprogramma ligt op eind 2026.   
•  Maatregel 29: In 2023 is de gemeente Tynaarlo betrokken geraakt bij de uitwerking van Maatregel 29 uit de kabinetsreactie ‘Nij Begun’ op het rapport “Groningers boven gas”.  Maatregel 29 betreft een isolatieaanpak en het doel is om zoveel mogelijk woningen te isoleren vóór 2035, in alle gemeenten in de provincie Groningen en de Noord-Drentse gemeenten Aa en Hunze, Noordenveld en Tynaarlo. Na vaststelling van de regeling door het Rijk is in juni 2025 gestart met het afhandelen van de eerste subsidieaanvragen ‘terugwerkende kracht’. In de eerste drie maanden zijn hier 10.500 aanvragen voor ingediend. Vanaf september 2025 zal postcodegewijs het subsidieloket open worden gesteld voor alle bewoners van de gemeente. Er is een isolatieondersteuner beschikbaar om kosteloos inwoners te ondersteunen bij de isolatieaanpak. De ondersteuningsaanpak wordt doorontwikkeld en stapsgewijs uitgevoerd. Hierbij wordt ook verkend welke rol de lokale initiatieven willen oppakken. De isolatieaanpak wordt regionaal gemonitord en zal na één jaar (en daarmee in 2026) worden geëvalueerd.
•  Uitvoeringsplan de Fledders: In 2024 is gestart met het opstellen van een (wijk)uitvoeringsplan voor de Fledders. We onderzoeken op welke wijze de Fledders stappen kan zetten naar een energiezuinige wijk en willen met het uitvoeringsplan (inmiddels warmteplan genoemd) inzicht en informatie geven aan bewoners en gebouweigenaren welke maatregelen genomen moeten worden om dit ook te bereiken. Bewoners zijn betrokken bij het opstellen van het plan en ook Buurtteam De Fledders draagt hieraan bij. Naar verwachting wordt het uitvoeringsplan eind 2025 vastgesteld door het college, waarna de uitvoering van het warmteplan volgt.
•  Drents Energieloket: De gemeente Tynaarlo helpt inwoners en organisaties om stappen te zetten naar verduurzaming van hun woning. Daarvoor wordt in Drenthe door de gemeenten en provincie onder meer samengewerkt binnen het Drents Energieloket. Daar kunnen inwoners terecht voor onafhankelijk advies over maatregelen en financiering. De flinke toename in verduurzaming heeft ook om doorontwikkeling van het Drents Energieloket gevraagd. In 2024 is hiervoor een nieuwe samenwerkingsoverkomst opgesteld en hier heeft het college akkoord op gegeven. De doorontwikkeling richt zich op het versterken van de basis (meer adviseurs, extra communicatie, doorontwikkeling CRM-systeem en tools) en het loket is nu ondergebracht bij de provincie. De doorontwikkeling loopt door in 2026.
•  Ondersteunen bewonersinitiatieven (lokale kracht): Er zijn verschillende bewonersinitiatieven actief in de gemeente Tynaarlo die zich richten op energiebesparing en verduurzaming. Zij voeren diverse activiteiten uit, voor en door (buurt)bewoners. Via de initiatieven kunnen inwoners een aanvraag doen voor een warmtescan van de woning of een bezoek van een energiecoach. In de gemeente Tynaarlo zijn meer dan 30 vrijwillige coaches en warmtescanners actief. initiatieven zijn o.a. Energiecoöperatie Drentse Aa (ECDA), Buurtteam Energie Zuidlaren, Buurtteam de Fledders (Vries) en Energiek Eelde-Paterswolde. Ook in Midlaren en Zeegse zijn inwoners actief. Vanuit de gemeente zijn twee subsidieregelingen voor bewonersinitiatieven beschikbaar om de lokale kracht te stimuleren: de regeling ondersteuning bewonersinitiatieven duurzaamheid en de regeling lokale energie-initiatieven.
•  Aanpak energiearmoede: De gemeente heeft via een specifieke uitkering van het Rijk budget ontvangen voor het opzetten en uitvoeren van een aanpak tegen energiearmoede. Daarmee is eind 2022 een wijkgerichte aanpak opgezet, waarbij vrijwilligers van Energiecoöperatie Drentse Aa bij huishoudens op bezoek gaan voor energiecoach-gesprekken. De energiecoach neemt gratis energiebesparende producten mee en kan deze meteen installeren en/of aanbrengen.  In 2025 is de aanpak doorontwikkeld in afstemming met de samenwerkingspartners. Hierin is ingezet op ‘huurderscafes’ waarbij specifiek huurders worden aangeschreven voor een informatieve avond. Het eerste huurderscafe is in het voorjaar van 2025 in Eelde uitgevoerd. In het najaar van 2025 wordt dit concept herhaald en in 2026 mogelijk herhaald in andere dorpen in de gemeente.
  Tevens is in 2024 een gemeentelijke isolatiesubsidie beschikbaar gekomen welke doorloopt tot eind 2025. Woningeigenaren die een inkomen hebben tot 130% van het sociaal minimum komen in aanmerking voor subsidie voor het aanbrengen van spouwmuur- en vloerisolatie. Daarnaast wordt er samengewerkt in het project Fixteam Drenthe, waarbij mobiele klusteams de wijken en dorpen intrekken om bij mensen thuis energiebesparende maatregelen aan te brengen. Iedere actie leidt tussen de 100 tot 200 aanmeldingen. De inzet van het Fixteam loopt minimaal door tot eind 2026.
•  Flexteam warmte: In 2023 is regionaal in Drenthe een Flexteam Warmte Drenthe opgezet dat als uitvoerend ondersteuningsteam met gemeenten en voor de inwoners in de wijken, dorpen en buurten aan de slag kan gaan met uitvoeringsplannen en projecten. Dit team is in het leven geroepen door de Drentse gemeenten, de provincie Drenthe en de Vereniging Drentse Gemeenten. Het Flexteam is in de gemeente Tynaarlo betrokken bij het uitvoeringsplan voor de Fledders en heeft geholpen met het uitzetten van de eerste twee haalbaarheidsonderzoeken uit de Transitievisie Warmte.
•  Meerjaren duurzaamheidsplanning gemeentelijke gebouwen: De uitvoering van de Meerjaren duurzaamheidsplanning voor gebouwen in gemeentelijk eigendom en waarvan langjarige exploitatie wordt verwacht, is in volle gang. In 2023 is het vervangen van oude lichtbronnen door LED in de gebouwen nagenoeg afgerond, op de MFA’s na. Voor de MFA’s is het aanbrengen van  LED lichtbronnen en het plaatsen van de vergunningvrije zonnepanelen eind 2024 gestart en in 2025 is een grote slag gemaakt. In de gemeente wordt gewerkt aan het accommodatiebeleid 3.0. Dit gaat invloed hebben op de omvang van de vastgoedportefeuille, en daarmee invloed op de verduurzamingsopgave. In 2026 wordt daarom het MJDP geactualiseerd. De actualisatie betreft niet alleen gebouwen toevoegen of afvoeren maar ook het bijstellen van de budgetten en het opvoeren van nieuwe maateregelen zoals gebouwbatterijen. Dit alles met als doel de ambitie te halen om al onze gebouwen gasloos te maken, waar mogelijk energieneutraal en waar niet mogelijk het verschil elders te compenseren. 
• Energieneutrale bedrijventerreinen: Bedrijventerrein De Punt heeft in maart 2023 een eigen ondernemersvereniging opgericht. Dit is een gevolg geweest van deelname van het bedrijventerrein aan het pilotproject 'energieneutrale bedrijventerreinen 2035' van provincie Drenthe. De Punt was één van de vier pilotlocaties in de provincie Drenthe. De oprichting van Ondernemersvereniging De Punt gaat helpen bij het toekomstbestendig en energieneutraal maken van het bedrijventerrein. Er wordt nog uitgewerkt met welke projecten de ondernemers gezamenlijk aan de slag kunnen gaan om concrete verduurzamingsstappen te zetten. Verschillende opgaven zoals inbreiding, verduurzaming en klimaatadaptatie etc., vragen eerst om een adviesonderzoek bij de verschillende bedrijventerreinen in Tynaarlo. Begin 2025 is dit onderzoek uitgevoerd door adviesbureau Stec. Aan de hand van dit adviesonderzoek wordt in de tweede helft van 2025 en 2026 onderzocht in welke vorm en met welk proces de ondersteuning voor verduurzaming van Eelde de Punt en andere bedrijventerreinen wordt vormgegeven. Hierbij kan mogelijk gebruik worden gemaakt van een specifieke uitkering voor het versterken van het organiserend vermogen en verduurzamen van bedrijventerreinen. Deze middelen zijn door de Provincie Drenthe vanuit het ministerie van BZK ontvangen.
•  Soortenmanagementplan: Bij het isoleren van daken of gevels kunnen onbedoeld beschermde diersoorten, zoals vleermuizen, zwaluwen of huismussen worden verstoord en hun onderkomens worden vernietigd. Dit is in strijd met de Omgevingswet (eerder bekend als de Wet natuurbescherming). De gemeente Tynaarlo heeft een ecologisch adviesbureau opdracht gegeven voor het opstellen van een compensatieplan. Samen met dit adviesbureau en in overleg met de Provincie Drenthe zoekt de gemeente naar locaties waar kraamvoorzieningen kunnen worden gerealiseerd. De meest robuuste oplossing om de isolatieopgave en natuurbescherming te combineren betreft een vergunning op basis van gebiedsgerichte SMP’s (soortenmanagementplan). Door gebruik te maken van deze gebiedsbrede vergunning is het o.a. voor onze inwoners eenvoudiger om isolatie aan te brengen omdat er niet meer voor elke woning een ecologisch onderzoek nodig is. Een aanbesteding voor het opstellen van een Soortenmanagementplan wordt voorbereid, ten behoeve van een gemeente brede vergunning.